Gazne Devleti

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Bu maddedeki veya maddenin bir bölümündeki bazı bilgilerin kaynağı belirtilmemiştir. Ayrıntılar için maddenin tartışma sayfasına lütfen bakınız. Maddeye uygun bir biçimde kaynak ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Gazne Devleti غزنويون غزنویان ← 961 – 1187 → "1969 TRT Türk Tarihi Takvimi"ne göre "Gazneliler Devleti" bayrağı Gaznellilerin en geniş sınırları (1028). Başkent Gazne Resmi dili Farsça Dini İslam Yönetim Monarşi Yönetim  - 961-962 Alp Tigin  - 1160-1186 Hüsrev Melik Tarih    - Kuruluş tarihi 961  - Yıkılış tarihi 1187

Gazneli Devleti (Farsça: غزنویان Ghazneviyān), 963 - 1187 yılları arasında hüküm süren, İran'ın kuzeyinde, Horasan'da kurulmuş devlet.

Siyasi Tarih [değiştir]

Samani Devleti'nin memlûklerinden Horasan kumandanı Alp Tigin (Alptegin), 961'de Vezir Ali Muhammed Bel'ami ile birleşerek kendi adayını zorla Samani tahtına oturtmak istediğinde başarısızlığa uğrar.Böylelikle Gazne Devleti'nin temeli atılmış olur.

Gazneliler, Alp Tigin'in beraberinde getirdiği Türk memlûkleri ve Fars bürokratlarına dayanmaktadır.

Hanedanlık, Gazneli Mahmud zamanında altın çağını yaşar (997-1027). Başarılı bir komutan olarak bilinen Gazneli Mahmud sadece ülkenin topraklarını genişletmekle kalmaz aynı zamanda Gaznelilerin çoğunu da Müslüman yapar.

Gazneli Mahmut'un oğlu olan I. Mesut'un tahta gelmesiyle hanedanlık geriler. Dandanakan Savaşı'yla da Selçuklular ülkenin büyük bir bölümünü ele geçirirler. Gazneliler tarîhî kaynaklarda Yeminiler ve Sebüktiginler olarak geçer.

Alp Tigin Dönemi [değiştir]

Samaniler'in Horasan valisi olan Alp Tigin tarafından Samaniler yönetimi tanınmıyarak Gazne bölgesinde kurulan devlettir.

Bu dönemde Gazneliler Samanilere bağlı kalıyordu ve tam olarak siyasi ve askeri faaliyetlerde bulunamamışlardır.

Türk tarihi

Ön Türk[ Göster ] Ön Türkler Tengricilik Bozkır İmparatorluğu Geleneği Bozkır İmparatorlukları[ Göster ] Göçebe Hiung-nu Batı • Kuzey • Güney Cücenler Akhunlar Göktürk Kağanlığı Doğu • Batı • İkinci Uygur Kağanlığı Türgişler • Karluklar • Kırgızlar Yerleşik Beş Barbar Onaltı Krallık Han Çov • Hou Çov • Vey • Hya Kansu Uygur Krallığı Karahoca Uygur Krallığı Karahanlılar • Doğu Karahanlılar • Batı Karahanlılar Beş Hanedan On Krallık Şatuolar Hou Tang • Hou Jin Ural'ın Batısı Avar Kağanlığı Hazar Kağanlığı Peçenekler İdil Bulgar Hanlığı Memlûklar / Türkmenler[ Göster ] Hindistan Gazneliler Delhi Sultanlığı Mısır Eyyubiler Memlûk Sultanlığı İran Karakoyunlular Akkoyunlular Safevi Hanedanı Afşar Hanedanı Kaçar Hanedanı Moğolların Mirasçıları[ Göster ] Cuci'nin Ulusundan Doğan Ülkeler Altın Orda Toka Temür Sülalesi Kırım Hanlığı Kazan Hanlığı Kasım Hanlığı Astrahan Hanlığı Kazak Hanlığı Nogay Orda Şiban Şülalesi Sibir Hanlığı Şeybani Hanlığı Buhara Hanlığı Hive Hanlığı Kokand Hanlığı Buhara Emirliği Çağatay'ın Ulusundan Doğan Ülkeler Doğu Çağatay Hanlığı Yarkand Hanlığı Timur İmparatorluğu Babür İmparatorluğu Anadolu - Rumeli[ Göster ] Selçuklular Büyük Selçuklu Irak Selçuklu Kirman Selçuklu Anadolu Selçuklu I.Dönem Anadolu Beylikleri Çaka Beyliği (1081 - 1098) Dilmaçoğulları Beyliği (1085 - 1192) Danişmendliler Beyliği (1092 - 1178) Saltuklu Beyliği (1092 - 1202) Ahlatşahlar Beyliği (1100 - 1207) Artuklu Beyliği (1102 - 1408) İnaloğulları Beyliği (1098 - 1183) Mengüçlü Beyliği (1072 - 1277) Erbil Beyliği (1146 - 1232) Çubukoğulları Beyliği (1085 - 1092) Atabeylikler Zengiler İldenizliler Böriler I.Dönem Anadolu Beylikleri Osmanlı İmparatorluğu (1299 - 1922) Taşanoğulları Beyliği (1350 - 1398) Çobanoğulları Beyliği (1227 - 1309) Karamanoğulları Beyliği (1256 - 1483) İnançoğulları Beyliği (1261 - 1368) Sâhipataoğulları Beyliği (1275 - 1342) Pervaneoğulları Beyliği (1277 - 1322) Menteşeoğulları Beyliği (1280 - 1424) Candaroğulları Beyliği (1299 - 1462) Karesioğulları Beyliği (1297 - 1360) Germiyanoğulları Beyliği (1300 - 1423) Hamitoğulları Beyliği (1301 - 1423) Saruhanoğulları Beyliği (1302 - 1410) Tacettinoğulları Beyliği (1303 - 1415) Aydınoğulları Beyliği (1308 - 1426) Tekeoğulları Beyliği (1321 - 1390) Dulkadiroğulları Beyliği (1339 - 1521) Ramazanoğulları Beyliği (1325 - 1608) Kadı Burhaneddin Devleti (1381 - 1398) Eşrefoğulları Beyliği (1300 - 1326) Türk Cumhuriyetleri[ Göster ] Türk Cumhuriyetleri Azerbaycan Cumhuriyeti Kazakistan Cumhuriyeti Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Özbekistan Cumhuriyeti Kırgızistan Cumhuriyeti Türkiye Cumhuriyeti Türkmenistan Cumhuriyeti Tarihi Türk Devletlerin Tam Listesi İçin Tarihî ve çağdaş Türk devletleri Türk tarihi literatürü  g • t • d

İran tarihi

Devletler[ Göster ] Öncül-Elami medeniyeti(3200–2700 M.Ö.) Jiroft medeniyeti(3000–5th c. M.Ö.) Elami hanedanları(2700–539 M.Ö.) Manna Devleti(10th–7th c. M.Ö.) Medler (Medyen)(728–550 M.Ö.) Ahamenişler (Persler)(648–330 M.Ö.) Selevkoslar (Selefkiler)(330–150 M.Ö.) Arşaklılar (Partlar)(250 M.Ö.– 226 M.S.) Sasanîler(226–650) Müslümanlar'ın fetihleri(637–651) Emeviler(661-750) Abbasiler(750-1258) Tahiriler Hanedanı(821–873) Alavi Hanedanı(864–928) Seferî Hanedanı(861–1003) Samani Hanedanı(875–999) Ziyari Hanedanı(928–1043) Büveyhoğulları Hanedanı(934–1055) Gazneliler(963–1187) Gurlular Hanedanı(1149–1212) Büyük Selçuklular(1037–1194) İl-Denizliler(1136-1225) Harezmşahlar(1077–1231) İlhanlılar(1256–1353) Muzaffariler Hanedanı(1314–1393) Çobanîler Hanedanı(1337–1357) Celayirîler hanedanı(1339–1432) Timur İmparatorluğu(1370–1506) Karakoyunlular(1407–1468) Akkoyunlular(1378–1508) Safevi Hanedanı(1501–1722/1736) Hotakiler Hanedanı(1722–1729) Avşar Hanedanı(1736–1802) Zand Hanedanı(1750–1794) Kaçar Hanedanı(1781–1925) Pehlevi Hanedanı(1925–1979) İran İslam Devrimi(1979) Geçici Hükümet(1979–1980) İran İslam Cumhuriyeti(1980– )  g • t • d

Sebük Tigin Dönemi [değiştir]

Sebük Tigin döneminde devlet tam bağımsız hale gelmiş ve hükümdarlık saltanat haline dönüşmüştür. Devletin sınırları Afganistan ve Pakistan'a kadar genişlemiştir. Yine bu dönemde Hindular İslamiyet ile tanışmışlardır.

Gazneli Sultan Mahmut Dönemi [değiştir]

997 yılında hükümdar olan Gazneli Mahmut, 999'da Karahanlılar'dan da yardım alarak Horasan'ı fethetmiş ve Samanoğulları Devleti'ne son vermiştir. Gazneli Mahmut 1001-1027 yılları arasında Hindistan üzerine 17 sefer düzenlenmiştir. Bu seferler;

• Hindistanın yer altı ve yer üstü zenginliklerini ele geçirmek,
• Hindistanda İslamiyeti yaymak,
• İslam dünyasının lideri olmak amacıyla yapılmıştır.

Bu dönemde ülke sınırları Ganj nehrine kadar genişlemiş, Hindistan içlerinden kaynaklar sağlanmıştır, devletin ekonomisi güçlenmiştir. 1017 yılında Harezm bölgesi de devlet sınırları içine katılmıştır.

Gazneli Mahmut Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarına karşı korumuş; halife, Gazneli Mahmuda Sultan unvanını vermiştir. Bu tarihten sonra Türkler, Sünni İslamiyetin savunucusu konumuna gelmişlerdir. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
Selçuklular'ın büyük güç olacağını önceden sezmiş^{[kaynak belirtilmeli]}, Arslan Yabgu'yu esir alarak bunu engellemeye çalışmıştır.
Gazneli Mahmud döneminde askeri alanda önemli bir yenilik olarak filler orduda kullanılmaya başlanmıştır.

Selçuklular ile mücadele ve Yıkılış [değiştir]

1040 Dandanakan savaşı sonunda ağır yenilgi alan Gaznelilerin yönetim merkezi Gazne 1150'de Gurlular tarafından işgal edilmiş ve hanedan ailesi Lahor'a kaçmak zorunda kalmıştır. 1187 yılında Gurlular'dan Sultan Gıyasuddin-i Guri Lahor'a saldırarak Gaznelileri yıkmışlardır.

Gazneliler Dandanakan Savaşı sonunda gücünü kaybetmiş bunun üzerine Gazneliler arasında çıkan iç savaştan sonra 'Gurlular' ( Hindistan yerli kabilelerinden birisi) Gaznelileri yıkmıştır.

Egemenlik Alanı [değiştir]

Zafer kuleleri

Mavera-ün'nehir'den Ganj boylarına, Hindistan içlerine; Hazar kıyılarından Pamir yaylalarına kadar uzanan bölgeler. (4.700.000 km2)

Gazneli Kültürü [değiştir]

Gaznelilerde resmî dil Farsça olmasına rağmen orduda Türkçe kullanılmaktaydı. Gazneliler Samanoğulları gibi Farsçaya ve İran kültürüne adapte olmuşlar ve farsça edebiyatı desteklemişler. Gaznelilerin sarayında ünlü Farsi yazarları büyük edebiyat eserleri yazmışlar. Bunların arasında Şehname' nin yazarı Firdevsi ve al-Biruni vardir.

İran tarihçileri Gaznelileri kendi kültürlerine mal etmeye çalışmaktadırlar. Bugün Gazne şehrinde Gazne sultanlarından kalan "Zafer kuleleri" vardır.

Gaznelilerin tarihe etkileri [değiştir]

• Bugünkü Pakistan, Bangladeş yani Hindistan Müslümanlarının İslamlaşmasını sağlayan ülkedir.^{[kaynak belirtilmeli]}
• İslamlaşmada Gazneli Mahmut'un Hindistana yaptığı 17 sefer en önemli etkenlerdendir.^{[kaynak belirtilmeli]}

Gazneli sultanları [değiştir]

Samani Devleti'nin dağılma ve saray isyanları devresinde durumdan yararlanarak ortaya çıkan bir hanedanlıktır.

Alp Tegin (961 - 962)

Ebu - İshak İbrahim (962 - 965)

Bilge Tigin (965 - 971)

Piri Tigin (971 - 976)

1. Sebük Tigin (976 - 996)
2. İsmail (996 - 997)
3. Gazneli Mahmud (997 - 1030)
4. Celalu'd - Devle ve Cemalu'l-Ebu -Ahmed Muhammed (1030 - 1041)
5. I.Sultan Mes'ud (1030 - 1040)
6. Sultan Mevlud (1040 - 1048)
7. II.Sultan Mes'ud (1048 - 1049)
8. Sultan Ali (1049 - 1051)
9. Sultan Abdürreşid (1051 - 1052)
10. Sultan Tuğrul (Mütegallibe) (1052 - 1053)
11. Sultan Ferk-Zad (1053 - 1059)
12. Sultan İbrahim (1059 - 1099)
13. III. Sultan Mes'ud (1099 - 1115)
14. Sultan Şir-Zad (1115 - 1116)
15. Sultan Arslan - Şah (1116 - 1117)
16. Sultan Behram-Şah (1117 - 1152)
17. Sultan Husrev-Şah (1152 - 1160)
18. Hüsrev Melik (1160 - 1187)